
Mehmet Emin RESULZÂDE
1884-1955Bakü yakınlarındaki Novhanı köyünde doğdu. Babası Hacı Molla Ali Ekber, annesi Ziynet Zal’dır. İlk öğrenimine Rus-Tatar mektebinde başladıktan sonra eğitimine Bakü Teknik Okulu’nda devam etti. Burada okuduğu yıllarda milli meselelerle ilgilenmeye başladı.
1902 yılında Müslüman Gençlik Teşkilatı adında gizli bir cemiyet kurdu. Daha sonraki yıllarda bu cemiyet Müslüman demokratik Müsavat Cemiyeti ismini aldı. 1904 yılına gelindiğinde ise bu cemiyeti Müslüman Sosyal Demokrat Himmet teşkilâtına dönüştürdü. Bu teşkilatın 1904-1905 yılları arasında çıkarılan ve gizlice dağıtılan Himmet adlı bir yayın organı vardı.
Resulzâde iş hayatına Kaspi gazetesinde mürettiplik yaparak başladı ve sonrasında onun asıl mesleği gazetecilik oldu. Resulzâde’nin ilk yazısı Şark-ı Rus gazetesinde yayımlanmıştır. Ayrıca 1906-1907 yılları arasında Füyuzat dergisine, 1908-1909 yılları arasında İrşad ve Terakkî gazetelerine makaleler yazdı. Yine 1906 ve 1907 yılları arasında Tekamül ve Yoldaş’ta çeşitli yazıları yayımlandı.
Yazılarının genelinden, gençlik yıllarından itibaren hürriyetçi ve inkılâpçı bir tavır takındığı anlaşılmaktadır. Resulzade, Azerbaycan’da milli bilincin gelişmesine önemli etkisi bulunan çeşitli derneklerde görev aldı. Bir dönem İrşad’ın redaktörlüğünü üstlendi. 1908 yılında Karanlıkta Işıklar ve Nâgehân Belâ adlı piyesleri kaleme aldı.
Rus Başbakanı’nın Çarlığı yeniden despot bir yönetimi sürüklemesinin ardından Himmet teşkilatı kapatıldı. Resulzâde İran Meşrutiyet Hareketi’ni izlemek için İran’a gitti. İran’da Terakki gazetesinin muhabiri olarak çalıştı. 1910 yılında İran Demokrat Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. İran-ı Nev ve Terakki gazetelerinde İran Meşrutiyet Hareketi’nin önemli kaynakları arasında yer alan yazıları yayımlandı. Rusya’nın askeri müdahalesi ile bu hareket bastırıldı ve 1911 yılında Resulzâde sınır dışı edildi. Daha sonra İstanbul’a geçti ve burada İttihat ve Terakki Cemiyetinden önemli isimlerle tanıştı. Özellikle Ziya Gökalp, Resulzâde’yi oldukça etkiledi.
1913’te çıkarılan genel aftan faydalanarak Bakü’ye döndü. 1914’te İkbal gazetesinde yönetici ve başyazar olarak çalıştı. Ertesi yıl “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak” ülküsünü savunan Açıksöz gazetesini çıkardı. Yaptığı konuşmalar ve yazdığı yazılar sebebiyle hapse atıldı ancak 1917’de hapisten kurtuldu. 1917 yılında Rusya’daki seçimlerde Azerbaycan ve Türkistan’dan Rus parlamentosuna seçildi. 1917’de Azerbaycan Milli Şûrası başkanı oldu. 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan Milli Şûrası Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etti. Devlet başkanı ise Mehmet Emin Resulzâde oldu. Gence devlet merkezi ilan edildi. 15 Eylül 1918’de Bakü işgalden kurtulunca, hükümet merkezi Bakü’ye taşındı. 27 Nisan 1920 tarihinde Bolşevikler Azerbaycan’ı ele geçirdi ve Resulzâde hapse atıldı. Daha sonra Stalin’in yardımıyla hapisten kurtuldu ve 1921 yılında Stalin tarafından Moskova’ya götürüldü. 1922 yılında Petersburg’a giden Resulzâde, 1922 yılında İstanbul’a gitti. 1944 yılı Ekim ayında Almanya’ya sığınmak zorunda kaldı ancak daha sonra 1947 yılında Türkiye’ye geldi ve Ankara’ya yerleşti. Ankara’da kurulan Azerbaycan Kültür Derneği’nin fahri başkanı oldu.
6 Mart 1955’te vefat eden Resulzâde, Asrî Mezarlığa defnedilmiştir. Bazı Eserleri: Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyeti Teşekkülü ve Şimdiki Vaziyeti, İstiklal Mefkuresi ve Gençlik, Rusya’da Siyasi Vaziyet, İhtilalci Sosyalizmin İflası ve Demokrasinin Geleceği, Milliyet ve Bolşevizm, Panturanizm ve Kafkasya Problemi, Azerbaycan Problemi, İstiklal Uğrunda Mücadele, Azerbaycan Kültür Gelenekleri, Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı, Çağdaş Azerbaycan Tarihi, Milli Tesanüd, Kafkasya Türkleri, İran Türkleri