Mehmed Halid BAYRI

1896-1958

8 Şubat 1896 tarihinde İstanbul Üsküdar Kazasker Ahmed Efendi Mahallesinde doğmuştur. Babası Bahriyye Binbaşısı Ahmed Muammer Beğ, annesi Maide Hanım’dır. İlk tahsilini mahallesinde vaki Kazasker Ahmed Efendi Mektebi’nde tamamlayan Mehmed Halid Beğ, ailesi tarafından dede ve baba mesleği olan denizciliğe teşvik edilmiş ise de Tophane’deki Feyziyye Rüşdiyyesi’ne girmiş, daha sonra Kabataş İdadîsi’ni bitirmiştir. İdadîden mezun olduktan sonra 1913 yılında ilk vazifesi olarak o devirde Edirne’ye bağlı Şahin nahiyesinin müdürlüğüne atanmıştır. Edirne Nafia Müdürlüğü’nde katib olarak çalıştığı esnada Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine yedek asker olarak orduya alınmış, Çanakkale ve Suriye cebhelerinde bulunmuştur. Savaş sonunda Osmanlı Ayan Meclisi katibliğine tayin edilmiştir. Ayan Meclisi’nin kaldırılması üzerine İstanbul Belediyyesi’nde vazife alan Bayrı, belediyyede Umumî Meclis katibliği, istatistik ve neşriyyat şubesi şefliği, iktisad müdür muavinliği, hesab işleri murakıblığı, levazım müdürlüğü, mezat müdürlüğü gibi muhtelif mevkilerde bulunmuştur. Yüksek tahsilini, memur bulunduğu sırada İstanbul Darülfünunu Edebiyyat Fakültesinde tamamlamıştır.

Yazı hayatına Fuad Köprülü ve Yahya Kemal'in teşvikleriyle başladı. İlk eseri, Çanakkale Harbi ile alakalı hatıra ve hislerini anlattığı Maziden Bir Yaprak’tır. Mütareke yıllarında matbuat camiasına dâhil olan Düşünce mecmuası ile daha sonra Anadolu Mecmuası’nın yazı işleri müdürlüklerini yaptı. Anadolu’daki Türk millî edebiyatının çeşitli türlerini ilk defa Anadolu Mecmuası’nda tanıttı. Ayrıca Edebiyyat Fakültesi neşriyyat encümeninde de rehber olarak çalıştı. Ziyaeddin Fahri ile bir nizamname hazırlayarak o sırada İstanbul Belediyye Konservatuarı müdürü bulunan Yusuf Ziya Demircioğlu’nun da yardımıyla Ankara’da Türk Halk Bilgisi Derneği’ni kurdu. Aynı derneğin İstanbul şubesini açtı ve bu şubenin umumî katibliğini yaptı. Türk Halk Bilgisi Derneği’nin fikir hayatımıza kazandırdığı Halk Bilgisi Haberleri mecmuası, 25 Nisan 1933’ten başlayarak Şubat 1942’ye kadar Halid Bayrı’nın idaresinde Eminönü Halkevi çatısında neşre devam etti. Böylece kendisini tamamen halk edebiyyatı ve folklor araştırmalarına veren Mehmed Halid’in edebî şahsiyyeti de bu dönemde teşekkül etti. Fuad Köprülü milletvekili olunca ondan boşalan Eminönü Halkevi Dil ve Edebiyat Şubesi başkanlığını yürüttü.

27 Ekim 1958’de öldü, kabri Merkezefendi Kozlu Mezarlığı’ndadır.

Esasında bir belediyye memuru olan Bayrı, yıllarca edebiyyat ve folklor mecmuaları çıkarmış, çok sayıda yazı neşretmiştir. Yazıları, Dergah, Anadolu Mecmuası, Düşünce, Halk Bilgisi Haberleri, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Hayat, Çığır, İstanbul Belediyyesi, Kalem, Kızılelma, Kopuz, Millî Mecmua, Orhun, Bozkurt, Tanrıdağ, Tarih Dünyası, Türk Amacı, Türk Yurdu, Türkiye, Ülkü, Yeni Mecmua, Yeni Türk, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Dili gibi muhtelif mecmualarda intişar etmiştir. Erken dönem Türk halk edebiyyatı araştırmalarının öncü isimlerinden olan Bayrı, Aşık Remzi Akbaş ve Aşık Hilmi mahlaslarıyla aşık tarzı şiirler de yazmıştır. Yazılarında kullandığı müstear adlar Denizcioğlu, Adil Özseven, Muammer Önus ve İsmail Nami’dir.

Yazıları (88)

Aşık Bahri

Orhun 10.Sayı 17.Sayfa

Ekim 1943

Nuri Mehmed Paşa

Kopuz (1943) 2.Sayı 9.Sayfa

Haziran 1943

Fatih

Altın Işık 1.Sayı 9.Sayfa

Ocak 1947

Arifi

Türk Amacı 2.Sayı 85.Sayfa

Ağustos 1942

Hüdâî

Anadolu Mecmuası 2.Sayı 46.Sayfa

Mayıs 1340

Hüdâî

Anadolu Mecmuası 4.Sayı 125.Sayfa

Temmuz 1340

Maraş Târihi

Anadolu Mecmuası 7.Sayı 249.Sayfa

Teşrinievvel 1340

Kırpıntı

Anadolu Mecmuası 7.Sayı 272.Sayfa

Teşrinievvel 1340

Necâtî'nin Şiiri

Anadolu Mecmuası 7.Sayı 275.Sayfa

Teşrinievvel 1340

Asıl Hakikat

Anadolu Mecmuası 8.Sayı 281.Sayfa

Teşrinisânî 1340

Eşrefoğlu

Dergah 1.Sayı 9.Sayfa

Nisan 1337

Eşrefoğlu 2

Dergah 2.Sayı 26.Sayfa

Mayıs 1337

Camiü'n-Nezair

Dergah 3.Sayı 41.Sayfa

Mayıs 1337

Necati'nin Ölümü

Dergah 4.Sayı 58.Sayfa

Haziran 1337

Nedim 1

Dergah 6.Sayı 88.Sayfa

Temmuz 1337

Nedim 2

Dergah 7.Sayı 104.Sayfa

Temmuz 1337

Üftade

Dergah 12.Sayı 181.Sayfa

Teşrin-i Evvel 1337

Birkaç Anadolu Siması Önünde

Dergah 15.Sayı 44.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1337

İlmî Eserlerde Lisan ve Üslub

Dergah 16.Sayı 61.Sayfa

Kanun-ı Evvel 1337

Yunus Emre Divanı

Dergah 38.Sayı 22.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1338

Necati'nin Hayatı

Dergah 39.Sayı 39.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1338

Sehi Beğ ve Eseri

Dergah 40.Sayı 54.Sayfa

Kanun-ı Evvel 1338

Adem Dede

Dergah 41.Sayı 71.Sayfa

Kanun-ı Evvel 1338

Ziya Gökalp

Millî Mecmua 73.Sayı 1183.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1926

Tezkireler ve Tezkirenüvisler

Millî Mecmua 75.Sayı 1218.Sayfa

Kânun-ı Evvel 1926

Süleyman Nazif

Millî Mecmua 78.Sayı 1265.Sayfa

Kânun-ı Sanî 1927

Sönen Kandiller

Millî Mecmua 80.Sayı 1295.Sayfa

Şubat 1927

Cevrî

Millî Mecmua 84.Sayı 1351.Sayfa

Nisan 1927

Türk Ocakları

Millî Mecmua 86.Sayı 1381.Sayfa

Mayıs 1927

Muhitî

Millî Mecmua 86.Sayı 1383.Sayfa

Mayıs 1927

Çoban Çeşmesi

Millî Mecmua 87.Sayı 1410.Sayfa

Haziran 1927

Tarih ve Edebiyyat

Millî Mecmua 88.Sayı 1415.Sayfa

Haziran 1927

«Camiü'n-Nezair»

Millî Mecmua 89.Sayı 1432.Sayfa

Temmuz 1927

İslam'da Tarih

Millî Mecmua 90.Sayı 1448.Sayfa

Temmuz 1927

Adem Dede

Millî Mecmua 96.Sayı 1543.Sayfa

Teşrin-i Evvel 1927

Hüdaî'nin Felsefesi

Millî Mecmua 97.Sayı 1568.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1927

Bir Yıldönümü Münasebetiyle

Millî Mecmua 98.Sayı 1573.Sayfa

Teşrin-i Sanî 1927

Necati 1

Millî Mecmua 99.Sayı 1600.Sayfa

Kânun-ı Evvel 1927

Necati 2

Millî Mecmua 100.Sayı 1617.Sayfa

Kânun-ı Evvel 1927

Kumar, İçki

Millî Mecmua 101.Sayı 1621.Sayfa

Kânun-ı Sanî 1928

Necati 3

Millî Mecmua 101.Sayı 1623.Sayfa

Kânun-ı Sanî 1928

Necati 4

Millî Mecmua 102.Sayı 1639.Sayfa

Kânun-ı Sanî 1928

Bursa Hadisesi

Millî Mecmua 103.Sayı 1653.Sayfa

Şubat 1928

Necati 5

Millî Mecmua 103.Sayı 1664.Sayfa

Şubat 1928

Hüdaî'nin Şiiri

Millî Mecmua 104.Sayı 1675.Sayfa

Şubat 1928

Rasih

Millî Mecmua 105.Sayı 1695.Sayfa

Mart 1928

Aşık Esrarî

Millî Mecmua 106.Sayı 1705.Sayfa

Mart 1928

Derviş Mehmed

Millî Mecmua 107.Sayı 1718.Sayfa

Nisan 1928

Halk Bilgisi

Millî Mecmua 108.Sayı 1733.Sayfa

Nisan 1928

Sehî ve Eseri

Millî Mecmua 110.Sayı 1777.Sayfa

Mayıs 1928

Spor Derdi

Millî Mecmua 111.Sayı 1781.Sayfa

Haziran 1928

Gevherî'nin Şiirleri

Yeni Mecmua 86.Sayı 411.Sayfa

Teşrin-i Evvel 1923

Sailoğlu

Kopuz (1943) 7.Sayı 14.Sayfa

Kasım 1943